ความเจ็บปวดที่มาพร้อมกับความชื่นชมยินดี
- หลังคลอด
- ลูกร้องไห้หิวนม
- แม่ร้องไห้เจ็บแผล
- เจ็บเต้านม คัดตึงเต้านม
- ลูกดูดจนหัวนมแตกเป็นแผล
- น้ำนมมาไม่พอให้ลูกกิน
สถานการณ์เหล่านี้มีให้เห็นกันบ่อยๆ ก่อนอื่น แม่หลังคลอดที่พบกับปัญหาเหล่านี้ มีวีธีรับมือออย่างไร ไม่ให้เป็นโรคซึมเศร้าหลังคลอด หรือที่เรียกว่า Postpatum Blue ภาวะนี้พบได้บ่อยในจำนวนแม่หลังคลอด 6 คน จะมี 1 คนที่เกิดปัญหานี้ซึ่งคนรอบข้างไม่มีทางรู้ได้เลยว่า ใครจะเป็น 1 ใน 6 คนนั้น
ในตอนแรกแม่หลังคลอดที่พบเจอกับสถานการณ์ด้านบนอาจเป็นแค่ภาวะซึมเศร้า (Baby blue) หากปล่อยให้เกิดขึ้นต่อเนื่องไปเรื่อยๆ โดยไม่ได้รับการเอาใจใส่แก้ไข อาจเป็นโรคซึมเศร้าหลังคลอดที่เรียกว่า Postpatum despression
แม่หลังคลอดบางคนเป็นคุณแม่มือใหม่ มีความวิตกกังวล ความกลัว กลัวว่าเรียนมาตั้งเยอะ ทำไมเรื่องแค่นี้ทำไม่เป็น ทำไม่ได้ กลายเป็นคำพูดที่ทำร้ายจิตใจแม่มือใหม่ ในขณะที่แม่เหนื่อย เครียด กดดัน น้ำนมไม่มา นมมาน้อย ทำไมลูกตัวเล็กจัง ทำไมลูกตัวเหลือง
คนเป็นแม่ได้รับความคาดหวัง จากสังคม จากคนรอบข้างสูงมากกว่า คลอดลูกมาแล้วต้องเลี้ยงลูกได้ เลี้ยงลูกเป็น เรามาเปลี่ยนความคาดหวัง ความกดดัน เป็นความเข้าใจและเห็นใจ คุณแม่หลังคลอด ที่ต้องเผชิญภาวะ Postpatum despression กันเถอะ
เข้าใจสาเหตุที่ทำให้แม่ซึมเศร้า
- ฮอร์โมนดิ่งลง ร่างกายหลังคลอดมีการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมน อย่างกะทันหัน เหมือนกับอารมณ์ผู้หญิง เวลาที่มีประจำเดือน จะมีอารมณ์แปรปรวน เหวี่ยงวีน แต่สำหรับแม่หลังคลอด คือ เกินมากไปกว่านั้นหลายเท่า
- ความคาดหวัง ความกดดันจากครอบครัว ที่หวังว่า แม่ต้องเลี้ยงลูกที่คลอดออกมาเองได้ ไม่เข้าใจว่า แม่ทั้งเหนื่อย เครียด เศร้าสะสม
- คนรอบตัว คนมาเยี่ยม สนใจแต่ลูก ไม่สนใจแม่ ลืมว่าแม่คือคนที่บอกช้ำที่สุด และข้อสุดท้ายคือ
- ความเชื่อ ความกดดันเรื่องนมแม่ นมแม่ดีที่สุดนั้นถูกต้องแต่ถ้าหากไม่มีเวลา ไม่มีเงินซื้อเครื่องปั๊มนมยี่ห้อดี ไม่มีคนช่วยเลี้ยง นมแม่มาน้อย แม่เจ็บแผลหลังคลอด นมผงก็ไม่ใช่ผู้ร้ายโปรดเข้าใจ นมผงผิดอะไร คือการตั้งคำถาม นมแม่ไม่มี ก็ใช่ว่าจะเป็นแม่ที่ดีไม่ได้ เพราะความเป็นแม่ไม่ได้มีคุณค่าแค่ให้นมอย่างเดียว แม่หลังคลอดยังทำสิ่งต่างๆได้อีกหลายอย่าง ในบทบาทความเป็นแม่ แม่ที่ให้นมลูกไม่ได้ ไม่ได้แปลว่า “แพ้” เพราะแม่ยังสามารถอาบน้ำ อุ้มเรอ กล่อมให้ความอบอุ่น เปลี่ยนผ้าอ้อมและดูแล ถนอมเจ้าเท่าดวงใจได้ไม่ขาดตกบกพร่อง
ปรับเข็มทิศ
ลดความกดดันให้กำลังใจ และช่วยเป็นกำลังเสริมในการดูแลลูกน้อย ให้คุณแม่ได้พักผ่อน นอนหลับ อย่างเต็มที่กินอาหารดี ๆ มีประโยขน์
นมแม่มีปริมาณเพิ่มขึ้นจากการกินน้ำหัวปลี สมุนไพร แกงเลียง แต่นมแม่จะมีคุณภาพเพิ่มขึ้นด้วย ถ้าเราให้แม่หลังคลอดทานอาหารที่มีปริมาณ DHA และ ARA สูง ซึ่งปริมาณสารอาหารเหล่านี้อยู่ในอาหารที่ดีมีประโยชน์ สำหรับแม่ เช่น ปลาน้ำลึกปรุงสุก กินอาหารที่มีแคลเซียมเสริมไม่ให้แม่เป็นโรคกระดูกพรุน ฯลฯ
เมื่อแม่ทานอาหารที่มีประโยชน์ได้พักผ่อนเพียงพอ ไม่เครียด ไม่กดดัน หลังสัปดาห์ต่อมา น้ำนมก็จะมีปริมาณเพียงพอ และมีคุณภาพ มีสารอาหารครบถ้วน เหมาะสำหรับทารกที่มีพัฒนาการใน 1000 วันแรก ซึ่งเป็นช่วงเวลาทองที่สมองของทารกจะเจริญเติมโตอย่างรวดเร็ว มีการเชื่อมต่อเซลล์ประสาทต่างๆ ทารกจะฉลาดมีพัฒนาการดี แม่และลูกมีความสุข และนมผงไม่ใช่ผู้ร้าย นมผงเป็นพระรองที่มาช่วยเหลือเวลาที่แม่ยังไม่พร้อมผลิตน้ำนมไม่เพียงพอต่างหาก
สุดท้ายแล้ว ควรเดินสายกลาง ไม่กดดัน มองเห็นประโยชน์ของนมผงและนมแม่ เลี้ยงลูกให้มีความสุข ลืมความทุกข์ ความกดดัน ทำให้แม่หลังคลอดห่างไกลจากภาวะ Postpatum blue “เข้าใจ ช่วยเหลือ แบ่งเบา จะได้นมจากเต้า มีคุณภาพ” ขอเป็นหนึ่งกำลังใจให้คุณแม่หลังคลอดทุกๆคนค่ะ ด้วยความปรารถนาดี จากโรงพยาบาลแมคคอร์มิค
สุดท้ายและท้ายสุด
ด้วยความปรารถนาดี ยังมีความช่วยเหลือให้บริการเทคโนโลยี เครือข่ายออนไลน์ ที่ช่วยเพิ่มการเข้าถึง แหล่งสนับสนุน เลี้ยงลูกด้วยนมแม่ เช่น ห้องสนทนาออนไลน์ (Discussion forums) มีการให้คำปรึกษาผ่าน Application เทคโนโลยีสื่อสุขภาพทางไกล (Tele-Health)
ตัวอย่างโปรแกรมประยุกต์หรือแอปพิเคชั่นที่นิยมใช้ Application มุมแม่ Moommae เป็นแพลตฟอร์มระบบข้อมูลสำหรับบันทึกข้อมูลการให้นมแม่ใช้ค้นหาและแบ่งปันข้อมูลสถานที่ห้องให้นมแม่จนในประเทศไทยใกล้คุณ
Application Baby diary เบบี้ไดอารี่ ช่วยในการบันทึกและจัดกิจกรรมต่างๆในการเลี้ยงดูทารก
Application Pump Log tm เป็นเครื่องติดตามการปั๊มนมสำหรับมารดา ช่วยเตือน รายงาน
ความก้าวหน้าของนมแม่
---------------------------------------
อ้างอิง/หนังสือ กลวิธีสู่ความสำเร็จในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ ศาสตราจารย์ ดร.วีณา จีระแพทย์ ศาสตราจารย์ เกียรติคุณ นพ.เกรียงศักดิ์ จีระแพทย์